Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi: Czym jest ADHD, a czym nie jest

Czy ADHD jest tym samym co nadpobudliwość? A może niekończące się przewijanie w mediach społecznościowych to jeden z głównych objawów ADHD? Około 400-500 milionów dorosłych na całym świecie zmaga się z ADHD, a szacuje się, że liczba ta ma znacząco wzrosnąć. Wydaje się, że ADHD stało się integralną częścią naszego życia, ale jednak wciąż niewiele o nim wiemy. Wszystkie przydatne informacje znajdziesz w poniższym artykule, który pomoże Ci w pełni zrozumieć to zaburzenie i jak sobie z nim radzić.

🌐 Przewodnik jest również dostępny w innych językach: EN PL TR ID IT ES PT DE FR

Kluczowe informacje

• ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, to schorzenie neurologiczne, które wpływa na koncentrację i uwagę, ale nie na inteligencję czy zdolności poznawcze. Charakteryzuje się trudnościami w angażowaniu się w zadania oraz impulsywnością z powodu nierównowagi w sieciach mózgowych. 
• Zaburzenie to jest wrodzone, co oznacza, że nie jest ono spowodowane złym wychowaniem, lenistwem ani nadmiernym korzystaniem z mediów społecznościowych. Chociaż genetyka wyjaśnia aż 70-80% przypadków ADHD na podstawie badań bliźniąt, istnieją również inne czynniki wczesnego rozwoju, które mogą się przyczyniać do jego wystąpienia.
• ADHD nie jest nowoczesnym zaburzeniem związanym z technologią czy szybkim tempem życia, lecz od dawna rozpoznawanym schorzeniem, które można kontrolować dzięki odpowiedniemu leczeniu i zmianom stylu życia.
• Istnieją trzy podtypy ADHD: przeważnie nieuważny, nadpobudliwy-impulsywny oraz mieszany. Objawy różnią się w zależności od osoby.
• Diagnoza ADHD wymaga profesjonalnej oceny, która obejmuje testy medyczne i wywiady. Ponieważ objawy ADHD są złożone i mogą występować w innych współistniejących schorzeniach, nie zaleca się w tym przypadku samodiagnozy.
• ADHD jest najczęściej leczone lekami stymulującymi, ale także podejściem niemedycznym, takim jak terapia poznawczo-behawioralna (CBT), aktywność fizyczna, uważność i zmiany w diecie. Działania te mogą skutecznie pomagać w zarządzaniu objawami.
• Chociaż ADHD stwarza pewne wyzwania, wiąże się ono także z unikalnymi zaletami, takimi jak kreatywność i szybkie podejmowanie decyzji. Zrozumienie i zarządzanie schorzeniem może pomóc przekształcić te cechy w cenne atuty.

Czym jest zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD)?

Czym więc jest ADHD? Jak już wiesz, skrót ten oznacza zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi i odnosi się głównie do tego, jak funkcjonuje mózg. Nie ma to nic wspólnego z IQ ani inteligencją, ale wpływa jedynie na zdolność do skupienia i uwagi. Aby zdiagnozować ADHD, objawy muszą wystąpić przed ukończeniem 12. roku życia i znacząco wpływać na funkcjonowanie co najmniej w dwóch środowiskach, np. w szkole i w domu.

Problem ten można wytłumaczyć następująco: w naszych mózgach mamy, między innymi, dwie sieci neuronalne. Pierwsza to sieć trybu domyślnego, która aktywuje się, gdy po prostu istniejemy i nie musimy angażować się w żadne zadanie. Druga to sieć trybu zadaniowego, aktywująca się, gdy mamy do wykonania konkretną czynność. Kiedy sieć zadaniowa jest aktywna, tłumi rozpraszacze i pomaga nam się skoncentrować. 

Te dwie sieci są ze sobą antyskorelowane, co oznacza, że gdy jedna jest aktywna, druga nie działa, a dopamina, będąca neuroprzekaźnikiem, przekazuje im informacje o tym, kiedy mają się włączać i wyłączać. W mózgu osoby z ADHD te dwie sieci współistnieją w stanie nierównowagi, co wpływa na zdolność koncentracji i utrzymywania uwagi.

ADHD wciąż jest przedmiotem badań. Ostatnie z nich sugerują, że mechanizm tego zaburzenia obejmuje zaburzenia lękowe na wielu poziomach struktury i funkcji mózgu, w tym:

• funkcjonowanie dopaminy,
• wielkość i funkcjonowanie struktur mózgu, takich jak kora przedczołowa i jądro podstawne,
• funkcje wykonawcze, takie jak kontrola uwagi i pamięć robocza.

Nie ma jednej teorii wyjaśniającej, jak ADHD wpływa na mózg, prawdopodobnie z powodu dużej różnorodności objawów, ale są to jedne z najczęstszych ustaleń.

Co powoduje ADHD?

ADHD to zaburzenie, które może rozwijać się pod wpływem różnych czynników, z których większość dotyka osoby jeszcze w łonie matki. Oto, co NIE jest przyczyną ADHD:

• złe wychowanie,
• lenistwo,
• niskie zdolności poznawcze i umysłowe,
• nadmierne korzystanie z mediów społecznościowych.

Dokładna przyczyna ADHD wciąż nie jest znana lekarzom. Niektóre badania sugerują, że istnieje możliwość dziedziczenia zaburzenia. Problem polega jednak na tym, że w proces ten zaangażowane są różne mechanizmy genetyczne i wiele zmiennych. Chociaż historia rodzinna jest jednym z czynników ryzyka, nie udowodniono jednak, że jest to główna przyczyna.

Pomimo że ADHD było powszechnie diagnozowane u dzieci, coraz więcej dorosłych również cierpi na podobne objawy. Istnieje przypuszczenie, że nadmierne korzystanie z mediów społecznościowych i szybkie tempo życia są odpowiedzialne za wzrost występowania ADHD. Z drugiej strony jednak lekarze zdiagnozowali pacjentów z ADHD na długo przed pojawieniem się mediów społecznościowych oraz nowoczesnych czynników społecznych i środowiskowych. Te niewątpliwie zaostrzają objawy, czyniąc je bardziej widocznymi. Wiele rzeczy może powodować objawy podobne do ADHD, dlatego diagnoza opiera się na określonych kryteriach.

Dlaczego zaburzenia psychiczne stały się tak powszechne w dzisiejszych czasach? To dlatego, że coraz bardziej jesteśmy świadomi naszego zdrowia psychicznego. Zaczęliśmy bowiem zadawać sami sobie pytanie, czy trudności w nauce lub problemy z koncentracją mieszczą się w normalnym zakresie.

Typowe objawy ADHD

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej często współistnieje z innymi zaburzeniami zdrowia psychicznego, przez co objawy mogą być niejasne. Niemniej jednak najczęstsze objawy to:

• nadpobudliwość, czyli stałe ruchy części ciała, wiercenie się i nadmierne mówienie,
• niska samoocena z powodu niemożności osiągnięcia celów edukacyjnych i społecznych,
• trudności w skupieniu uwagi i utrzymaniu jej przez dłuższy czas.

Nieleczone osoby z ADHD mają zwiększone ryzyko rozwoju zaburzeń nastroju i lękowych z powodu nadpobudliwości mózgu oraz skłonności do nadmiernego myślenia i katastrofizowania, a ich prawdopodobieństwo wystąpienia depresji jest dwukrotnie wyższe. Ponadto dorośli i nastolatki z ADHD są dwukrotnie bardziej podatni na nadużywanie substancji toksycznych w porównaniu do osób bez tego zaburzenia.

Zwykle lekarze określają nasilenie ADHD (łagodne, umiarkowane lub ciężkie) oraz wykrywają podtyp zaburzenia na podstawie kryteriów zawartych w Diagnostycznym i Statystycznym Podręczniku Zaburzeń Psychicznych (DSM-V) stworzonym przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne. Istnieją 3 podtypy ADHD z następującymi objawami:

Przeważająco nieuważny

Mówiąc o rodzajach ADHD u kobiet, ten typ jest u nich częściej zaobserwowany. Charakteryzuje się popełnianiem nieostrożnych błędów, trudnościami w utrzymaniu uwagi i organizowaniu zadań, niechęcią do wykonywania czynności wymagających ciągłego wysiłku umysłowego, itp.

Przeważająco hiperaktywno-impulsywny

Statystycznie jest to częstszy typ ADHD u mężczyzn, ale znaczny odsetek kobiet również na niego cierpi. Charakteryzuje się przerywaniem innym, wierceniem się, trudnością w zachowaniu spokoju podczas zajęć rekreacyjnych, zachowywaniem się, jakby było się „napędzanym motorem”, trudnością w oczekiwaniu na swoją kolej, itp.

Typ mieszany

Zawiera objawy obu powyższych typów. Typ mieszany często współistnieje z innymi zaburzeniami i czasami objawia się bardziej nasilonymi symptomami.

Jak zdiagnozować ADHD?

ADHD można i powinno się diagnozować wyłącznie za pomocą profesjonalnej oceny medycznej, ze względu na występowanie wielu czynników i zaburzeń, które mogą współistnieć z ADHD lub je przypominać. Dlatego tak ważne jest, aby odrzucić pomysł autodiagnozy, zwłaszcza w przypadku dzieci, i umówić się na wizytę u psychiatry, neurologa lub lekarza.

Proces diagnozowania ADHD może obejmować:

• badania krwi,
• elektroencefalogram (EEG),
• kwestionariusze,
• wywiady z lekarzem.

Proces diagnozy może być czasochłonny, ale pamiętaj, że zrozumienie swojego stanu zdrowotnego to pierwszy krok do prawidłowego leczenia, które z kolei pomoże poprawić jakość życia.

Popraw swoje samopoczucie dzięki medytacjom i jodze

Pobierz swój spersonalizowany plan

Jak wygląda leczenie ADHD?

Większości osób z ADHD przepisuje się jeden ze stymulantów, takich jak metylofenidat czy lisdexamfetamina. Możesz je znać pod nazwami handlowymi, takimi jak Adderall, Ritalin itp. Wszystkie te leki działają na różne neuroprzekaźniki (dopaminę, noradrenalinę itd.) i stabilizują różne obszary mózgu odpowiedzialne za nieprawidłowości. Każdy przypadek jest inny, dlatego specjalista od ADHD przepisuje odpowiednie leki dopiero po dokładnym badaniu.

Leczenie ADHD u dorosłych często obejmuje również leki przeciwdepresyjne i psychoterapię, zwłaszcza w przypadkach, gdy ADHD nie zostało zdiagnozowane w dzieciństwie.

Czy możliwe jest leczenie ADHD bez leków?

Kiedy dorośli z ADHD są leczeni wyłącznie lekami, z czasem mogą napotkać trudności w codziennych sytuacjach i interakcjach międzyludzkich, ponieważ nie przeszli żadnego szkolenia dotyczącego umiejętności życiowych ani nie nauczyli się strategii radzenia sobie z objawami.

Choć leki faktycznie działają, normalizując pracę mózgu, badania potwierdzają pozytywne efekty diety, medytacji, aktywności fizycznej i zdrowego stylu życia, które nie mają skutków ubocznych. Oto kilka przykładów, jak mogą pomóc:

Dieta

Omega-3 i Omega-6

Słyszałeś o kwasach tłuszczowych Omega-3 i Omega-6? Okazuje się, że pomagają one zmniejszyć depresję, lęki i inne dokuczliwe objawy. 13 z 16 badań wykazało, że osoby z ADHD, które wzbogaciły swoją dietę o Omega-3-6, odczuły poprawę pamięci krótkoterminowej, impulsywności i uwagi.

Jedno z badań wskazało, że efekt terapeutyczny Omega-3 osiąga się dopiero w długotrwałym leczeniu, tj. trwającym 4 miesiące lub dłużej. Ogólnie rzecz biorąc, choć może to pomóc w łagodzeniu objawów ADHD, nie jest to równie skuteczne jak jedyna metoda leczenia.

Cukier

W 2019 roku odkryto, że zdrowa dieta z niską zawartością cukrów rafinowanych i tłuszczów nasyconych może pełnić rolę ochronną przed ADHD i hiperaktywnością, ale wyniki są niewystarczające, aby to jednoznacznie potwierdzić. Zdrowa, zbilansowana dieta bez (lub z minimalnym) spożyciem napojów gazowanych to dobry wybór dla wszystkich, nie tylko dla osób z ADHD.

Aktywność fizyczna

Jak już wspomnieliśmy, ADHD wiąże się z zaburzeniem równowagi dopaminowej. Dlatego osoby z ADHD są bardziej impulsywne i stale szukają zmian w otoczeniu. Ćwiczenia fizyczne to naturalne źródło uwalniania neuroprzekaźników (w tym dopaminy) i, co ważne, zdrowsze niż nadużywanie substancji psychoaktywnych.

Badania potwierdziły, że aktywność fizyczna powinna być stosowana jako jedna z metod leczenia zaburzeń psychicznych, ponieważ pomaga regulować nastrój i sen, co z kolei łagodzi objawy ADHD. Sport poprawia uwagę, umiejętności motoryczne, samokontrolę, pamięć roboczą i inne funkcje wykonawcze, podobnie jak leki, ale bez skutków ubocznych. Jednak, podobnie jak leki, efekt nie jest długotrwały. Dlatego należy poświęcać 30 do 60 minut dziennie na regularną aktywność fizyczną, aby uzyskać stabilne wyniki.

Najlepsze praktyki uważności i jogi pomocne w radzeniu sobie z ADHD

Pobierz swój spersonalizowany plan

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)

Jak już wcześniej wspomniano, wielu dorosłych nie ma ustalonego zestawu wzorców zachowań w środowiskach zawodowych ani w relacjach interpersonalnych. Z jednej strony rozwijają niskie poczucie własnej wartości i depresję, czując się odrzuconymi od najmłodszych lat z powodu specyficznych zachowań, trudności w nauce oraz presji ze strony rodziny. Z drugiej strony impulsywność i brak koncentracji uniemożliwiają im rozwój kariery i nawiązywanie zdrowych relacji.

W takich przypadkach pomocna może być terapia poznawczo-behawioralna. Ta gałąź psychologii koncentruje się na nauce praktycznych narzędzi do regulowania reakcji emocjonalnych i kształtowania zdrowych zachowań. Badania z 2023 roku jasno pokazują, że CBT poprawiła, zarówno z lekami ADHD, jak i bez nich, samoocenę oraz ogólną jakość życia dorosłych z ADHD.

Medytacja

Pozytywny wpływ medytacji na osoby z ADHD dopiero zaczyna być badany. Poszczególne badania dowiodły, że medytacje uważności zmniejszyły objawy ADHD od 30% do 81,8%. Osoby z ADHD zauważyły złagodzenie lęku, depresji i hiperaktywności, gdy codzienna rutyna obejmowała medytację chodzoną, oddychanie i jedzenie, a także tradycyjne medytacje. Chociaż badania są jeszcze we wczesnym stadium, medytacje wykazują obiecujący potencjał w pomaganiu zwalczania ADHD.

Istnieją dwa główne rodzaje medytacji uważności:

• Medytacja skoncentrowana
  Jest to praktyka, która wymaga skupienia się na określonej myśli, obiekcie lub oddychaniu. Kiedy myśli zaczynają się rozpraszać, należy zastosować pewien wysiłek umysłowy, aby utrzymać uwagę na obiekcie lub uczuciu koncentracji. Tego rodzaju medytacja pozwala nam nauczyć się koncentracji i ignorowania zbędnych myśli lub obiektów.
• Medytacja otwartego monitorowania
  Polega na obserwowaniu, bez osądzania, całego spektrum swoich uczuć, emocji, a nawet otoczenia. W ten sposób uczymy się nie reagować impulsywnie na swoje myśli czy obiekty wokół nas, ale świadomie oceniać sytuację.

Zaledwie 15 minut codziennej medytacji, podczas której po prostu siedzisz i obserwujesz swój stan wewnętrzny, może zredukować nie tylko problemy z koncentracją związane z ADHD, ale także te wynikające z procesu starzenia się. Rozszerzenie pola widzenia, aby obserwować całe otoczenie trenuje mózg do postrzegania większej ilości informacji naraz. 

Ludzie z ADHD mają tendencję do hiperfokusowania się na jednym, szczególnie interesującym ich aspekcie, co prowadzi do wypalenia, spadku produktywności i niemożności wykonywania innych, mniej ciekawych zadań. Dlatego warto nauczyć się i ćwiczyć umiejętność widzenia szerszego obrazu, aby unikać impulsywności i obsesji.

ADHD jako supermoc z odpowiedzialnością

Zmieniają się poglądy na temat ADHD. Nie jest już to choroba, której należy się wstydzić, ale jedynie cecha osobowości, którą można kontrolować. Osoby z ADHD mają cechy, które pomagają im osiągać ponadprzeciętne wyniki, o ile ich objawy są dobrze zarządzane. Wielu artystów, naukowców i sportowców cierpi na ADHD, a jednak ich wyniki zawodowe i osiągnięcia są znacznie lepsze od przeciętnych. ADHD można uznać za „supermoc”, ale z z przymróżeniem oka.

Społeczeństwo zmienia swoje poglądy na temat ADHD. To nie jest już choroba, której trzeba się wstydzić, a po prostu jedna z wielu odmian funkcjonowania mózgu. Tak, łatwo się rozpraszasz, ale jak szybko radzisz sobie z pilnymi zadaniami i jak niesamowite jest Twoje kreatywne myślenie! Twoja zdolność do podejmowania decyzji na bieżąco jest imponująca, a, cóż, wielu może zazdrościć Twojej zwinności.

Jednak każda moc wiąże się z odpowiedzialnością. Czasami wymyka się spod kontroli, jeśli nie poświęciliśmy czasu ani wysiłku na jej okiełznanie. Więc zamiast cierpieć z powodu nieprzyjemnych skutków ubocznych związanych z supermocami ADHD, dlaczego by nie zamienić ich w kolejny zestaw atutów? Pierwszym krokiem ku temu jest zrozumienie swojej diagnozy.

Niezależnie od tego, czy masz ADHD, czy nie, nasza zdolność do skupienia się kurczy, dzięki rolkom, TikTokom i ogólnej tendencji do konsumowania informacji w krótkich dawkach. Więc jeśli czujesz, że rozwijasz jeden z niepokojących objawów ADHD, zacznij eksplorować ogromny świat nieinwazyjnych metod poprawy koncentracji i uwagi poprzez medytację, sport i terapię behawioralną.

FAQ

Naucz się świadomego podejścia do zarządzania swoim ADHD

Pobierz swój spersonalizowany plan